17 augustus 2021

Grijs, groen en gelukkig: de natuur als medicijn in het verpleeghuis

Wat begon met een levende kerststal ontpopte zich bij vvt-organisatie Pennemes en Mennistenerf al snel tot een award winnend elan. Naast de technische vergroening zetten de verpleeghuizen de natuur als medicijn in en stimuleren ze de biodiversiteit in de wijk. Bestuurder Leo Groenendaal krijgt er steeds meer plezier in.

Jarenlang reed Leo Groenendaal met een aanhanger vol dieren naar Pennemes voor de opbouw van de levende kerststal. Zes boerderijdieren kregen in de decembermaand een tijdelijk onderkomen in de grote binnentuin van het verpleeghuis, met als doel bewoners met de natuur te verbinden. ‘Ons verpleeghuis ligt in de versteende omgeving van Zaandam. Doordat bewoners er zelf niet zo snel meer op uit trekken, brengen we de natuur naar hen.’

Welzijn

Het enthousiasme van bewoners, familie en medewerkers smaakte naar meer. Tijdens Pasen werden dus kuikens, kippen en een broedmachine in huis gehaald. ‘Dat was in 2015 het vertrekpunt’, aldus bestuursvoorzitter Groenendaal, die ActiZ-ambassadeur duurzaamheid is. Zelf is hij een groot natuurliefhebber en is het zijn missie om de vvt-organisatie te vergroenen. ‘Gezondheid is nauw verweven met welzijn en welzijn is nauw verweven met de natuur.’

Gezuiverde lucht

Inmiddels zijn er na een energiescan allerlei maatregelen doorgevoerd om de gefuseerde vvt-instellingen te verduurzamen. ‘Bij elk nieuw project staat de vraag centraal of het bijdraagt aan een gezondere omgeving.’ Zo zijn er vijfhonderd zonnepanelen op het dak gelegd die een derde van het stroomgebruik voor rekening neemt.

Binnen de afdelingen is de luchtkwaliteit onder de loep genomen. ‘Uit onderzoek bleek dat er veel urine en schoonmaakrecidief in de lucht hing’, aldus Groenendaal. Om de lucht te zuiveren, werden groene plantenwanden en een ozongestuurd apparaat geplaatst. Het water wordt voorverwarmd door zonnecollectoren om het gebruik van aardgas in de productiekeuken van Mennistenerf terug te brengen. ‘Daardoor is het gasverbruik met 30 procent gedaald’, zegt Groenendaal. Alternatieven werden gezocht voor wegwerpplastics en een composteermachine in de keuken van Pennemes zorgt ervoor dat etensresten worden omgezet tot tuincompost. ‘Regelmatig halen de buren een emmertje compost op.’

Van zwaluwkasten tot dakboerderij Naast die huishoudelijke verbeteringen, besteedt Pennemes veel aandacht aan de sociale impact van de natuur en stimuleert het de biodiversiteit in de wijk. Zo organiseert een gids regelmatig natuurwandelingen voor de bewoners. Wetenschappelijk onderzoek werd erop losgelaten om de effecten daarvan te meten. ‘Belangrijkste uitkomst is dat wandelen in de natuur tot meer gelukshormonen leidt, rustgevend is en helend werkt’, vertelt Groenendaal.

Inmiddels zijn de Paaskippen een vrolijke toevoeging aan het bewonersaanbod van Pennemes. ‘Ze lopen regelmatig het restaurant binnen. Eén kip legt steevast haar ei in een van onze kasten’, lacht Groenendaal. Op het dak bevindt zich nu een dakboerderij waar kleinschalig gewassen en kruiden voor de keuken worden verbouwd. ‘Om de biodiversiteit te ondersteunen, hebben we bijenkasten geplaatst. Verder hebben we zwaluwnesten gemonteerd om de bedreigde zwaluwpopulatie uit het nabijgelegen park te huisvesten.’

De projecten leverde Pennemes de Zaanse Duurzaamheidsaward op in 2015 en leidde tot mooie samenwerkingen. ‘Zo werken we samen met de gemeente Zaandam om duurzame kansen te onderzoeken en kennis te delen met andere zorgorganisaties over de nut en noodzaak van vergroenen.’

Duurzame projecten

Elk jaar maakt Pennemes en Mennistenerf budget vrij voor duurzame projecten en bij elk project wordt de groene insteek gehanteerd. Daarin staat het Groenendaal niet meer alleen. ‘Het vuurtje is vanuit het MT aangestoken en heeft zich inmiddels tot de medewerkers en familieleden verspreid.’ Grote projecten die nu lopen is de afvalscheiding en de aanschaf van een biovergister die voedselresten omzet tot compost en gas. Momenteel onderzoekt Pennemes de directe inkoop van voedsel bij de boer die op regeneratieve wijze teelt. ‘Deze techniek draagt bij aan de bodemkwaliteit, voorkomt waterverspilling en schakelt alle ketens tussen de boer en het bord uit.’

Routekaart geen heilig graal

Grootste hobbel so far? ‘Ons huurgebouw. We doen investeringen die je als huurder normaliter niet zou plegen’, aldus Groenendaal. En het leidde tot juridische complicaties bij bijvoorbeeld de aanleg van zonnepanelen en de dakboerderij. ‘Dat maakt verduurzamingsprocessen complexer en houdt sommige grootschalige investeringen tegen.’

Aan de CO2-routekaart van de verpleeghuizen wordt gewerkt. Maar leidend wordt deze niet. Groenendaal noemt de organisatie daarin eigenwijs. ‘Als kleine organisatie zijn we geen praters, maar doeners. De routekaart geeft houvast en leidt tot verantwoording, maar de intrinsieke motivatie is het allerbelangrijkst.’ De boodschap van Groenendaal? ‘Verduurzamen is geen noodzakelijk kwaad en hoeft niet veel geld te kosten. Het is hartstikke leuk, levert mooie samenwerkingen op en zorgt voor een positief imago.’

Bron: Laura van Elst (Zorgvisie)